Het aantal bewoners van Archipel&Willemspark dat bewust de Tweede Wereldoorlog in onze buurt heeft meegemaakt slinkt snel.
Vlak voor dodenherdenking en bevrijdingsdag publiceren we een kort overzicht van enkele ingrijpende lokale gebeurtenissen uit die periode, puttend uit Bob Feenstra’s “Geschiedenis van de Haagse Archipel-en Willemsparkbuurt.” Dat overzicht namen we een paar jaar terug ook op, maar de gebeurtenissen zijn indrukwekkend genoeg om ze nogmaals onder de aandacht te brengen:
- Op 25 januari 1945 kwam een door de Duitsers vanaf Duindigt gelanceerde, voor Londen bestemde, V2 raket terecht op de Riouwstraat, tussen Bankaplein en Borneostraat: er vielen 10 doden en 21 zwaargewonden, 44 huizen werden compleet verwoest, 39 huizen waren zwaar beschadigd, 1423 andere huizen in de wijk liepen schade op. Op deze plek zijn na de oorlog appartmentengebouwen gezet.
- Op 21 november 1944 voerde de bezetter een razzia in onze wijk uit, op zoek naar (joodse) onderduikers en naar arbeidskrachten tussen de 17 en 40 jaar oud voor de “Arbeidseinsatz”.
- Op 11 april 1944 werd Huize Kleykamp, gelegen op de plek waar nu de detonerende NIBC Bank (voorheen Nationale Investeringsbank) tegenover het Vredespaleis is gevestigd, door de Britten gebombardeerd, op verzoek van het verzet. In de voormalige kunstzaal Kleykamp hadden de bezetters de Rijksinspectie Bevolkingsregisters gehuisvest waarvan gevreesd werd dat die zou dienen om verdere deportaties te vergemakkelijken. Er vielen 61 doden en 24 zwaargewonden.
- Op Plein 1813 nr. 1 vestigde NSB-leider Anton Mussert zijn staf, op Plein 1813 nr. 3 kwam het Nederlandse hoofdkwartier van de Hitler Jugend, op Nassauplein 6 de “meisjesafdeling” van de Nationale Jeugdstorm, op Javastraat 2 een vestiging van de Sicherheits Dienst SD. In de voormalige kazernes aan de Burgemeester Patijnlaan waren Duitse troepen gelegerd en in het flatgebouw op de hoek van Zeestraat en Javastraat Duitse officieren.
- De Scheveningse Bosjes werden in de oorlog vrijwel volledig gekapt: deels door de bezetter voor de aanleg van een “verdedigingslinie”, deels door bewoners op zoek naar brandhout.
- De meeste bruggen over de Koninginnegracht werden door de bezetter afgebroken en in en rond de wijk kwamen prikkeldraadversperringen, antitankmuren, mijnenvelden en wachttorens.
Er zijn in en vlak buiten onze wijk enkele herdenkingsmonumenten: Het Indië-monument bij de Waterpartij, het Irene-bevrijdingsmonument bij de ingang van het Burgemeester de Monchy-plein aan het Nassauplein, het monument voor gevallen PTT’ers op het Nassauplein, en het Haags Oorlogsmonument op het Carnegieplein.
Veel jongeren van nu hebben helaas een vage notie van het bestaan en het verloop van de Tweede Wereldoorlog en ook bij ouderen ebben herinnering en kennis weg. Veel na de oorlog geboren wijkbewoners realiseren zich niet welke sporen, fysiek en mentaal, de oorlog in onze buurt heeft getrokken. Het is niet makkelijk om je bijna 80 jaar later de terreur en uitputting van die jaren in te denken. Met de paar bovengenoemde concrete voorbeelden proberen we dat weer iets zichtbaarder te maken. Genoeg aanleiding om op 4 mei de slachtoffers te herdenken en op 5 mei de bevrijding te vieren. En het helpt ons misschien om in ons dagelijks leven, met ook de beelden van de oorlog in Oekraïne op het netvlies, de vrijheid, veiligheid en welvaart die Nederland gelukkig nog kenmerken meer te waarderen.
Arjan Hamburger